- w paragrafie 1- Przedszkole publiczne zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w wymiarze 5 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu od poniedziałku do piątku w godzinach od 08.00 do 13.00.
- w paragrafie 2 - ustala się opłatę za 1 godzinę realizacji tych zajęć w wysokości 2 zł za każdą rozpoczętą godzinę zajęć ponad wymiar zajęć określony w § 1
Rodzice muszą wiedzieć, za jakie usługi płacą dodatkowe pieniądze
TEZA
Gmina może wprowadzić opłatę za ponadprogramowe świadczenia realizowane przez przedszkola publiczne. Uchwała radych powinna precyzyjnie wskazywać poszczególne świadczenia przekraczające podstawę programową oraz określać ich składniki. Wysokość opłaty za każde ze świadczeń należy skalkulować osobno.
STAN FAKTYCZNY
W styczniu 2008 r. rada miejska podjęła uchwałę w sprawie ustalenia opłat za świadczenia publicznych przedszkoli w gminie w zakresie przekraczającym podstawy programowe. Zgodnie z jej treścią opłata za zajęcia ponadprogramowe wynosi 150 zł miesięcznie. Nie obejmuje ona jednak kosztów wyżywienia oraz zajęć dodatkowych, w szczególności nauki języków obcych i rytmiki. Za to opłata ulega obniżeniu o 15 proc. za drugie i każde następne dziecko uczęszczające do tego samego przedszkola.
Uchwałę do sądu administracyjnego zaskarżył prokurator. Prokurator uznał za niewystarczające wskazanie w uchwale, iż są to kosz- ty zajęć opiekuńczo-wychowawczych realizowanych w zakresie przekraczającym podstawy programowe. Ponadto określenie opłaty, tak jak uczyniła to rada miejska w zaskarżonej uchwale, powoduje przyjęcie jednej sztywnej opłaty, nakładającej na rodziców (opiekunów) obowiązek ponoszenia jej w każdym przypadku korzystania przez dziecko z wychowania przedszkolnego, niezależnie od tego, czy konkretne dziecko korzysta w ogóle z dodatkowych świadczeń i w jakim rozmiarze. Jak zaznaczył skarżący obowiązkiem organu samorządu terytorialnego uchwalającego opłatę za usługi przedszkolne jest wykazanie, iż wysokość obowiązku pieniężnego nałożonego na rodzica dziecka korzystającego z usług przedszkola publicznego pozostaje w związku przyczynowym z oferowaną mu usługą. Do jednego z pism w postępowaniu sądowym rada miejska dołączyła uchwalę dotyczącą ustalenia opłaty za opiekę, wychowanie i zajęcia dydaktyczne ponad czas podstawy programowej. Ponieważ ten akt pozbawił mocy prawnej zaskarżoną uchwałę ze stycznia 2008 r., wniosła o umorzenie postępowania. Prokurator podtrzymał jednak skargę, modyfikując jedynie jej treść.
Z UZASADNIENIA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim nie umorzył postępowania i uwzględnił skargę prokuratora. Sąd zauważył, że zaskarżona uchwała obowiązuje w chwili orzekania i nie ma podstaw do jej umorzenia. Uchwała ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa. Ponadto uchwała funkcjonowała w obrocie prawnym przez ponad rok i mogła wywołać skutki prawne. Sąd zwrócił uwagę, że uchwała podejmowana na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm. – dalej ustawa oświatowa) jest aktem normatywnym o charakterze aktu prawa miejscowego. Jest ona wydawana na podstawie upoważnienia ustawowego i zawiera normy prawne, które adresowane są do każdego, w określonym w normie stanie hipotetycznym. Adresatem norm zawartych w takiej uchwale będzie bliżej nieokreślona grupa rodziców lub opiekunów prawnych dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym.
Zdaniem sądu rada gminy nie może ustalać odpłatności za świadczenia, które mieściłyby się w podstawie programowej wychowania przedszkolnego. Świadczenia takie są bezpłatne. Ponadto rada nie może obciążać opłatami rodziców dziecka korzystającego wyłącznie z pięciogodzinnej opieki przedszkolnej.
W ocenie sądu obowiązkiem organu samorządu terytorialnego uchwalającego opłatę za dodatkowe usługi przedszkolne jest szczegółowe wykazanie, za jakie zajęcia dodatkowe ma płacić rodzic. Uchwała rady gminy powinna zatem precyzyjnie określać poszczególne świadczenia przekraczające podstawę programową i co wchodzi w skład każdego z nich. Organ samorządu terytorialnego, ustanawiając opłatę, powinien określić jej wysokość za każde ze świadczeń z osobna. Sposób ustalenia odpłatności powinien być przekonujący, oparty na kalkulacji ekonomicznej, a argumentacja za nim przemawiająca racjonalna i stosownie uzasadniona. Brak jasnych zasad co do zakresu dodatkowych świadczeń opiekuńczo-wychowawczych i odpowiadającej im opłaty pozbawia rodziców dzieci przy podejmowaniu decyzji w kwestii korzystania z usług przedszkola możliwości dokonania rzetelnej oceny w tym zakresie.
Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 18 listopada 2009 r., II SA/Go 705/09, niepublikowany
Aleksandra Tarka
WOJEWODA WIELKOPOLSKI o działalności przedszkoli
Odpłatne świadczenia trzeba określić precyzyjnie
TEZA: Powinność precyzowania w uchwale świadczeń udzielanych przez przedszkola i wysokości opłat odpowiadających każdemu z tych świadczeń jest oczywista. Tylko w ten sposób można zweryfikować, czy opłatą nie są objęte świadczenia, które zgodnie z obowiązującymi przepisami są bezpłatne.
STAN FAKTYCZNY: Uchwałą rady miejskiej ustalono opłatę miesięczną w wysokości 40 zł za jedno dziecko za świadczenia wykraczające poza zakres podstawy programowej. Uchwałę podjęto na podstawie art. 14 ust. 5 w związku z art. 6 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) oraz art. 40 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Z UZASADNIENIA: Oceniając zgodność z prawem przedmiotowej uchwały, wojewoda stwierdził m.in., że zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych pobiera się opłaty w wysokości określonej uchwałą organu stanowiącego gminy. Z mocy ustawy zwolnione z opłat (bezpłatne) są świadczenia nauczania i wychowania w zakresie co najmniej podstawy programowej wychowania przedszkolnego, co stanowi jedną z cech przedszkola o charakterze publicznym. Kierując się zasadą ekwiwalentności świadczeń, opłatę wnosi się za konkretne świadczenia przekraczające podstawę programową.
Rada miejska w badanej uchwale wprowadziła opłatę miesięczną za świadczenia przedszkola wykraczające poza podstawę programową wychowania przedszkolnego, nie precyzując jednak czasu i świadczeń, które tą opłatą zostały objęte. Można zatem przyjąć, że zgodnie z uchwałą w przedszkolu prowadzonym przez miasto ma obowiązywać stała miesięczna stawka za pobyt dziecka, niezależnie od tego, jak długo dziecko faktycznie przebywa w przedszkolu i z jakich świadczeń korzysta.
Powinność precyzowania w uchwale świadczeń udzielanych przez przedszkola i wysokości opłat odpowiadających każdemu z tych świadczeń jest oczywista co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, dlatego że tylko w ten sposób można zweryfikować, czy opłatą nie są objęte świadczenia, które zgodnie z obowiązującymi przepisami są bezpłatne.
Drugi powód, dla którego istnieje potrzeba konkretyzowania w uchwałach podejmowanych na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty odpłatnych świadczeń przedszkoli (a także wysokości samych opłat w stosunku do każdego z takich świadczeń dodatkowych), to czytelność usług opiekuńczo-wychowawczych i odpowiadający im cennik, co ma niebagatelne znaczenie dla rodziców (opiekunów) dziecka przy wyborze poszczególnych świadczeń dodatkowych (odpłatnych) odpowiadających jego potrzebom oraz ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.
Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Na uwagę zasługuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 8 sierpnia 2006 roku (sygn. akt IV SA/Wr 94/06, NZS 2006/6/113) stwierdzający, iż - kierując się zasadą ekwiwalentności świadczeń opłatę za świadczenia przedszkoli publicznych wnosi się za konkretne świadczenia, przekraczające podstawę programową. W ustawie o systemie oświaty nie przewidziano pojęcia opłaty stałej. Uprawnienie rady gminy obejmuje zatem jedynie ustalenie opłat za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych, przekraczające podstawę programową.
Zapisy omawianej uchwały rady miejskiej w sposób rażący przekroczyły zdaniem wojewody zakres delegacji przewidzianej w art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty. Ze względu na istotne naruszenie prawa wojewoda stwierdził nieważność całej uchwały.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody wielkopolskiego WN.Ko.I-3.0911-394/08
Zbigniew Kornat
INTERPRETACJA MINISTERSTWA EDUKACJI NARODOWEJ
Jak rady gmin mogą ustalać opłaty stałe za korzystanie z przedszkoli
Czy rada gminy może ustalać opłaty za pobyt dziecka w przedszkolu publicznym, jeżeli placówka taka realizuje jedynie podstawę programową?
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) przedszkolem publicznym jest przedszkole, które prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Dzienny czas pracy przedszkola ustalony przez organ prowadzący na wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola, w tym czas przeznaczony na realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego, jest nie krótszy niż 5 godzin dziennie, zgodnie z par. 10 ust. 2 pkt 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. nr 61, poz. 624 ze zm.).
Opłaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych ustala rada gminy (art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty) z uwzględnieniem art. 6 ust. 1 pkt 1, co oznacza, że z powyższej opłaty za pobyt dzieci w przedszkolu publicznym wyłączone jest nauczanie i wychowanie w zakresie podstawy programowej, która jest realizowana w wymiarze minimum 5 godzin dziennie. Nauczanie i wychowanie obejmujące realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego jest bezpłatne. Rada gminy nie może ustalać opłat za pobyt dziecka w przedszkolu publicznym, jeżeli realizuje ono jedynie podstawę programową, gdyż mieszczące się w tym zakresie świadczenia są bezpłatne.
Kompetencją rady jest jedynie ustalenie opłat za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych wykraczające poza podstawę programową. Wówczas należy szczegółowo wykazać, za jakiego rodzaju świadczenie opłata jest żądana, co się na opłacane świadczenie składa. Od rodziców można więc pobierać opłaty np. za czas pobytu powyżej 5 godzin dziennie, za wyżywienie oraz zajęcia dodatkowe, które nie są objęte podstawą programową.
Powyższe stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej potwierdza wyrok z 30 maja 2007 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu (IV SA/Wr 122/07), w którym stwierdza się, że: rada gminy nie może ustalać w uchwale opłat za pobyt dziecka w przedszkolu publicznym, jeżeli realizuje ono jedynie podstawy programowe, gdyż mieszczące się w tym zakresie świadczenia są bezpłatne. Jednak w sytuacji, gdy minimum programowe wychowania przedszkolnego zostaje przekroczone, za świadczenia to minimum przekraczające ustala się opłatę. Niemniej jednak wówczas należy szczegółowo wykazać, za jakiego rodzaju świadczenie opłata jest żądana, co się na opłacane świadczenie składa. Jak twierdził również WSA, brak wykazania przez organ uchwałodawczy, że przedszkole prowadzi nauczanie i wychowanie ponad wymagane minimum programowe, czego konsekwencją jest ustalona w zaskarżonej uchwale opłata, jest istotnym naruszeniem prawa (na podstawie odpowiedzi na interpelację nr 7759).
KW
PODSTAWA PRAWNA
● Art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).
● Par. 10 ust. 2 pkt 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. nr 61, poz. 624 ze zm.).
